وزیر نیرو در گفت‌و‌گو با «ایران» سناریوهای روی میز دولت برای تأمین آب سیستان و بلوچستان را تشریح کرد؛

به گزارش موسسه گنجینه ملی آب ایران ، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون) گروه اقتصادی روزنامه ایران- تأمین آب شرب و بهداشتی و حتی کشاورزی استان سیستان و بلوچستان چند سالی است که از دغدغه‌های اصلی بخش آب کشور است و با وجود آنکه اقداماتی در این مسیر انجام شده اما هر از چندگاهی با قطع حقابه هیرمند و کاهش نزولات جوی، تأمین آب این استان تبدیل به تنش و بحران می‌شود.

در همین حال تنها حدود ۷۲ درصد روستاهای این استان دارای تأسیسات آب آشامیدنی هستند و دسترسی به آب آشامیدنی و بهداشتی در برخی از روستاها با چالش‌های اساسی مواجه است.
نوروز امسال وزیر نیرو به این استان سفر کرد تا از نزدیک پیگیر این موضوع شود. وی از مذاکرات با افغانستان برای حقابه ایران از رودخانه هیرمند خبر داد و گفت که «در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز نسبت به حقابه‌ قانونی که جمهوری اسلامی ایران دارد به مقدار خیلی کمی آب رهاسازی شد، اما در این راستا تصمیماتی را اتخاذ و پیگیری خواهیم کرد.»
برای بررسی اینکه دولت سیزدهم چه برنامه‌ای برای غلبه بر کم‌آبی در سیستان‌وبلوچستان دارد، سراغ وزیر نیرو رفتیم. علی اکبر محرابیان در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «به دنبال برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری از تمام منابع آب قابل دسترس در این استان هستیم و حتی تأمین آب شرب استان سیستان‌وبلوچستان از منابع آب ژرف یکی از برنامه‌های در دست بررسی است. »

به‌عنوان سؤال نخست بفرمایید که به‌صورت کلی برنامه دولت سیزدهم برای مقابله با تنش‌های آبی و همین‌طور سازگاری با کم آبی چیست؟
پس از استقرار دولت سیزدهم تلاشی همه‌جانبه در وزارت نیرو شکل گرفت تا طرح‌های اولویت‌دار در این بخش شناسایی و مورد پیگیری قرار گیرند.
در همین راستا اولویت‌بندی طرح‌های بخش آب و آبفا و تهیه فهرست طرح‌ها و پروژه‌های اولویت‌دار زیرساختی (بر اساس شاخص‌های تعیین شده مبنی بر پیشرفت فیزیکی بالاتر، اثرگذاری بیشتر، اولویت تأمین آب شرب و...) در فصول «منابع آب» و «آب و فاضلاب» برای تأمین اعتبارات با استفاده از ظرفیت‌های قانونی در راستای تسریع در تکمیل عملیات اجرایی این طرح‌ها، با هم‌افزایی سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌مدخل، مشارکت ذینفعان، بسیج کلیه امکانات و تلاش جهادی و فراگیر در دوره خدمت دولت سیزدهم تهیه شد که چند مورد را دربرمی‌گیرد.
آبگیری، افتتاح و یا ریل‌گذاری تعداد 48 سد با حجم مخزن 9334 میلیون مترمکعب و آب قابل تنظیم 7312 میلیون متر مکعب در سال یکی از این موارد است. مورد دیگر احداث 30هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی اصلی است.
در همین حال تأمین آب شرب پایدار برای 10 هزار روستا با جمعیت 4.75 میلیون نفر و افزایش شاخص بهره‌مندی جمعیت روستایی از آب شرب سالم از 82 درصد به 90 درصد برنامه دیگری است که پیگیری می‌کنیم و مدتی است کار آن آغاز شده است.
در همین راستا تأمین آب شرب پایدار برای 135 شهر با اجرای 32 تصفیه‌خانه آب به ظرفیت 2.65 میلیون مترمکعب در روز و 1500 کیلومتر خطوط انتقال آب شهری برنامه دیگر این بخش است. بازسازی و ارتقای تأسیسات آب به طول 14هزار کیلومتر با هدف کاهش 5 درصدی هدررفت آب را هم به جد دنبال می‌کنیم.
علاوه بر آنچه گفته شد، احداث 69 تصفیه‌خانه فاضلاب با امکان بازچرخانی پساب به میزان 1، 7 میلیون مترمکعب در روز و توسعه شبکه جمع‌آوری فاضلاب به طول 4600 کیلومتر، احداث 40 واحد تصفیه‌خانه فاضلاب روستایی در 53 روستا به ظرفیت 15 هزار مترمکعب در روز و توسعه شبکه فاضلاب به طول 450 کیلومتر و احداث 550 هزار مترمکعب در روز سامانه نمک‌زدایی در مناطق دارای اولویت کشور را نیز در برنامه‌ها قرار داده‌ایم.

مواردی که اشاره کردید، طرح‌های گسترده‌ای است. منابع مالی آن از کجا قرار است تأمین شود؟
برای تأمین اعتبارات موردنیاز این طرح‌ها نیز از تمامی ظرفیت‌های موجود از جمله؛ منابع عمومی دولت، تهاتر نفت، اوراق مالی اسلامی خودگردان، فاینانس خارجی، ماده 56  قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (فاینانس داخلی) استفاده می‌کنیم و امیدواریم که با همت و تلاش مضاعف ما در وزارت نیرو و همراهی دولت بتوان تمامی این طرح‌ها را مطابق با زمان‌‌بندی تعیین شده به بهره‌برداری رساند.
به هرحال تمامی تلاش بنده و همکارانم بر این است به‌گونه‌ای عمل کنیم که بتوانیم سهمی در اعتلای جمهوری اسلامی ایران و رساندن کشور به آن چیزی که در چشم‌انداز مصوب رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) ترسیم شده، داشته باشیم.
هرچند باید توجه داشت که موضوع آب یک موضوع چندوجهی است و اعتلای آن و رسیدن به وضعیت مطلوب، در گرو همکاری و هماهنگی کلیه ذینفعان و ذی‌مدخلان است. به همین دلیل نیز به موازات پیگیری طرح‌های اولویت‌دار، استقرار حکمرانی مطلوب آب از طریق پیاده‌سازی مدیریت حوضه‌ای و تشکیل شورای هماهنگی حوضه آبریز با جدیت پیگیری می‌شود و امید است در سال آینده اقدامات اساسی در این زمینه عملیاتی شود.
در روزهای اخیر به سیستان و بلوچستان سفر کردید و در جریان این سفر اذعان کردید که با توجه به ضرورت بررسی طرح‌های برقی و آبی استان سیستان و بلوچستان این سفر در روزهای ابتدایی سال انجام شده است.

برنامه شما برای رفع بحران آب در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان چیست؟
برای تأمین آب مورد نیاز استان‌هایی همانند سیستان‌وبلوچستان برنامه‌ریزی لازم از تمام محل‌ها و منابع آب متصور انجام شده است. رفع دغدغه آب در این استان برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از برنامه‌ها این است که با استفاده از منابع آب سطحی و روان‌آب‌های حوضه با احداث و تکمیل طرح‌های موجود سدهای ماشکید سفلی و ماشکید علیا، خطوط آبرسانی به شهرها و روستاهای مسیر انجام شود که برای این امر تأمین اعتبار مناسبی نیز باید در نظر گرفته شود.
علاوه بر این، مطابق با دستورالعمل تخصیص و برداشت از آب دریا و مصوبات پانصد‌وبیست‌ویکمین جلسه کمیسیون تخصیص آب وزارت نیرو، تخصیص کلان آب دریا به میزان 1939 میلیون مترمکعب در سال آب دریا، معادل حدود 446 میلیون مترمکعب در سال آب نمک‌زدایی شده برای آن استان و در مواردی ابلاغ شده است که 4 مورد می‌شود.
نخست، ساماندهی کلیه طرح‌های در حال بهره‌برداری و در حال اجرای برداشت آب از دریا به میزان 613.7 میلیون مترمکعب در سال آب دریا؛ دوم، پاسخگویی به تقاضاهای جدید مصارف صنعتی به میزان 859.2 میلیون مترمکعب در سال آب دریا؛ سوم، تأمین آب طرح‌های کشت گلخانه‌ای وزارت جهادکشاورزی به میزان 316.5 میلیون مترمکعب در سال آب دریا و چهارم، پاسخگویی به تقاضاهای آتی به میزان 150 میلیون مترمکعب در سال آب دریا.
همچنین، ابلاغ تخصیص و تأمین آب از محل دریای عمان و واگذاری عملیات اجرایی به بخش صنعت انجام پذیرفته است که سرمایه‌گذار این بخش در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های اجرایی و کسب مجوزهای لازم است.
در این مرحله نیز زمین مورد نیاز در محل سواحل چابهار به نامبرده واگذار و عملیات اجرایی نیز در بخش‌هایی آغاز شده است. این طرح با طرح‌های آبرسانی و مخازن موجود شهرها منطبق خواهد شد تا از هر دو منبع بتوان به‌صورت بهینه استفاده کرد.
در همین حال، استفاده از ظرفیت منابع آب زیرزمینی خروجی از مرز مانند دشت تهلاب و اجرای خط انتقال آبرسانی به زاهدان و زابل و نیز تأمین اعتبار و تملک چاه‌های کشاورزی در محدوده‌های دارای پتانسیل مطلوب آبی و یا اجاره چاه‌های کشاورزی در کوتاه‌مدت و حفظ ظرفیت آبی چاه‌های شرب استان با تمرکز بر اقدامات تعادل‌بخشی در شعاع دو کیلومتری چاه‌های شرب و همچنین حفر و تجهیز چاه‌های جدید در مکان‌های مناسب مانند منطقه حرمک نیز در دستور کار است.
مضاف بر اینکه مطالعات آب‌های ژرف در دستور کار بوده و تعدادی نیز تاکنون حفر شده‌‌اند. همچنین در راستای تأمین آب شرب استان سیستان ‌و بلوچستان از منابع آب ژرف، نیاز آب شرب به میزان 10 میلیون مترمکعب در سال در 4 نقطه از استان مذکور احصا شده که شروع فرایند خرید تضمینی آب، نیازمند تطبیق کیفیت آب با استاندارد ملی آب شرب ایران (1053) و همچنین پایداری جریان و تجدیدپذیری آب چاه‌ها است.
همچنین مطالعات زیرساختی و عملیات اجرایی برای کاهش میزان تبخیر از منابع آبی موجود بویژه با مدیریت آب بین مخازن چاه‌نیمه‌ها در حال اجراست که 65 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
با انجام این اقدامات، ظرفیت تأسیسات برداشت آب شرب از چاه‌نیمه‌ها افزایش یافته و تأسیسات تأمین آب شرب شهری و روستایی به‌طور کامل به چاه‌نیمه شماره 3 انتقال می‌یابد و از تبخیر حجم عمده‌ای از آب موجود در چاه‌نیمه‌ها جلوگیری می‌شود.
انجام دیپلماسی فعال آبی با کشور همسایه برای رهاسازی حقابه قانونی ایران از رودخانه هیرمند نیز از جمله اقداماتی است که با جدیت در دستور کار وزارت نیرو و وزارت امور خارجه است.

به نظر شما این برنامه‌ها تا چه اندازه اجرایی است و چقدر بحران را در این استان کاهش می‌دهد؟
ما از همه ظرفیت‌ها استفاده خواهیم کرد. برنامه مدونی را برای تأمین آب مصارف مختلف تهیه کرده‌ایم. امیدواریم که بتوانیم این برنامه را در تمام استان‌ها بویژه استان‌های دچار تنش اجرایی کنیم. اهتمام دولت سیزدهم آبرسانی به نقاط محروم کشور است و می‌خواهیم که طی چهار سال، آب سالم و پایدار ۱۰ هزار روستای هدف را تأمین کنیم و روستاهای سیستان و بلوچستان نیز شامل این طرح می‌شوند. بنابر تصمیمات جدید و در قالب طرح جهاد آبرسانی پیش‌بینی می‌شود طی یک بازه زمانی ۳ ساله بیش از ۵۰۰ روستای فاقد آب شرب و یا دارای تنش آبی از نعمت آب شرب بهره‌مند شوند و امیدواریم که این برنامه مطابق زمان‌بندی جلو برود.